Sungurlu'nun Genel Coğrafyası

Kentimiz Sungurlu hakkında coğrafi bilgiler edinebilirsiniz.

Genel Durumu

Sungurlu, 40,9o enlemi ve 34,25o boylamları arasında olup;

Kuzeyde: Bayat ve Uğuludağ ilçeleri,
Doğuda: Çorum merkez ilçe ve Yerköy ilçesi,
Batıda: Delice,
Güneybatıda: Sulakyurt ve Kızılırmak ilçeleri yer almaktadır.

Şehrin deniz seviyesinden ortalama yüksekliği 762 Metre olup, ilçenin ortalama yüzölçümü 2.557 km2 dir.

Çorum’un en geniş yüzölçümüne sahip ilçesi olan Sungurlu; Orta Batı ve Güney Anadolu’yu, Orta ve Doğu Karadeniz’e bağlayan karayolunun üzerinde bulunmasının da etkisiyle gelişmiş ve bölgenin ticaret merkezi konumuna gelmiştir.

İlçe arazisi, Delice Irmağı’nın en büyük kolu olan Budaközü Çayı havzasında verimli ovalara sahiptir. Farklı aşınım ovası olarak adlandırılan bu ova Sungurlu Ovası adını almaktadır.

Yeryüzü Şekilleri

  • Dağlar ve Tepeler
Kartal Tepe1700 mAğcayürek Tepesi1318m
Nöbeti Baba Tepesi1641mDiği Tepesi1217m
Mazılığın Tepe1550mAlatepe1236 m
Ağaoğlu Tepesi1517mHacıbağ/Dede Ardıç Tepesi1163 m
Korçocuk Pınarı Tepesi1434mManastır Tepesi1070m
Ziyarettepe1425mEfsun Tepesi1066m
Karadeğnek Tepesi1418mBoztepe1050m
Beşdam Dağı1365mKaraçay Tepesi1004m
Sungurlu Ovasının 3 Boyutlu Haritalandırması ( Yakınlaştırmak için dokunun )

Akarsular

Delice Irmağı, Budaközü Çayı, Arifegazili Çayı, Demirşeyh Çayı, Kemallı Çayı ve Emine Pınarı Çayı yıl boyu su taşımakta ve tarım için yararlı olmaktadır.

    • Delice Irmağı; Kolları Büyük Polatlı Köyü ve Çiçekli Keller Köyü arazisinden doğan Emine Pınarı, Sarıkaya Köyü arazisinden çıkan Hacıbağ ve Çaylıdere İle Büyük Polatlı Köyü’nün arazisinden çıkıp Bağcılı Köyü arazisini geçen Varsak deresinin birleşiminden oluşan Acıöz deresidir.
    • Budaközü Çayı; Boğazkale’nin Derbent mevkiinden doğar, Boğazkale İlçesi ve Evren Beldesini geçerek Uğurludağ, Kartal tepeden doğan Araplı deresiyle birleşir. Sarıcalar, Hacı Osman, Sarıkamış ve Çavuşçu Köylerinden geçen Kaze deresine karışarak büyür ve Kırankışla önünde sağdan gelen Arifegazili çayını alır.
    • Arifegazili Çayı; Alacahöyük yakınında iki derenin birleşmesinden oluşur. Karakaya ve soldan killik tepeleri boğazını geçtikten sonra, Kırankışla köyünün ilerisinde sağdan gelen Demirşeyh Çayı olarak büyür.
    • Demirşeyh Çayı; Uğurludağ eteklerinden doğarak Demirşeyh ve Çavuşköy arazilerine gelir. Kırankışla Köyünün 2 km yakınında İncesu deresiyle birleşerek çoğalır.

Sungurlu ilçesinden geçerek Çiftlik, Tirkeş, Aşağı ve Yukarı Beşpınar, Mehmandı, Akpınar, Denizli, Çadırhöyük arazilerinden geçerek Kavşut Beldesi arazisi içerisinde Delice Irmağına karışır.

  • Göl ve Göletler
    Terzili ve Bozyayla Köyleri arazisi içerisinde yer alan tarihte Tuzlugöl adı ile anılan Elekçi Gölü ile Çiçekli Keller, Alembeyli, Akçakoyunlu, Akboğaz Köylerini kapsayan Alembeyli Göleti önemli gölleridir.
  • Ovalar
  1. Sungurlu Ovası; 750 km2 Demirşeyh, Aydoğan, Budaközü, Beşpınar, Çiftlik ve Mehmandı ovalarıyla birleşir. Bu ovaların Delice Irmağı ile birleştiği yer olan Çadırhöyük köyüne kadar bütün ovalar tarıma elverişlidir. Deniz seviyesinden ortalama yüksekliği 550~580 metredir.
  2. Taybı Ovası; 144 km2 genişliğinde, 550~560 metre yüksekliğinde olup, Sungurlu’nun bazı köylerini içine alır. Yörenin en verimli ovasıdır. Pirinç, buğday, pancar gibi tarım ürünlerinin ekimi yapılabilmektedir.
  3. Delice Ovası; Sungurlu-Delice sınırında olan bu ova 300 km2 genişliğindedir. Bahşılı, Güvendik, Çadırhöyük, Kavşut köylerini içine alan bu ovada çeşitli tarım ürünlerinin ekimi yapılmaktadır.
  4. Emine Pınarı Ovası; Büyük Polatlı, Çiçekli Keller, Alembeyli; Akçakoyunlu ve Akboğaz köyü arazilerini kapsamaktadır. Sungurlu yöresinin diğer ovalarında olduğu gibi 1980’li yıllara kadar yaygın olarak üzüm bağcılığı yapılır ve bu bağlardan elde edilen üzümler önemli bir geçim kaynağını oluştururdu.Bu ovada kaliteli üzümün yanı sıra başta pancar olmak üzere çeşitli tarım ürünlerinin ekimi yapılmaktadır. Bu ürünler başta buğday olmak üzere arpa, ayçiçeği, nohut, mercimek, kavun, karpuz ve diğer sebzelerden oluşmaktadır.
  5. Kemallı Ovası; Kemallı, Çiftlik ve Küçük Polatlı arazilerini kapsayan küçük bir ovadır. Bu ovada yakın geçmişimize kadar yöredeki diğer ovalarda olduğu gibi üzüm bağcılığı yaygın yapılmakta ve kaliteli üzüm yetiştirilmekteydi. Bağların kuruması ve su kaynaklarının azalmasıyla bu verimli ovamızda eski canlılığını kaybetmiştir.Şehir merkezine yakın olması, ulaşımda kolaylık bulunması ve ürününlerinin daha erken olgunlaşması sebebiyle yakın geçmişe kadar Sungurlu merkezinin sebze ve meyve ihtiyacıı önemli ölçüde karşılamaktaydı. Kemallı Ovasında çeşitli tahıl ürünlerinin yanı sıra önemli oranda pancar üretimi de yapılabilmektedir.

İklim Özellikleri
Yörede İç Anadolu özelliğine çok yakın karasal iklim hüküm sürer. Yazlar sıcak ve kurak, kışlar oldukça soğuk geçer. Yıllık ortalama yağış miktarı 398 mmdir.

Bitki Örtüsü
Yükseltilerin fazla olduğu kesimler ve fazla yağış alan yerlerde; başta meşe olmak üzere yer yer çam ve çalılıklar bulunmaktadır. Daha az yağış alan ve tarım yapılamayan yerlerde ise bozkır türü bitki örtüsü bulunmaktadır.

Madenler

      1. Linyit: Akdere Köyü, Kürtbükü mevkii, Güvendik Köyü Hama deresi mevkii, Sarıcalar Köyü Bereket Tepesi Sivrikaya mevkii ve Karaevliya Köyü Gölbayır mevkiinde
      2. Bakır: Sungurlu merkez Görüklü Köy Nurhat tepesi, Sungurlu Kara Kürdün dere mevkiinde, Hacıosman Köyü Kızılsu deresi mevkii ve Üçoluk Köyü Bakırlıdere mevkiinde;
        Ayrıca Kemallı Köyü mevkiinde ‘Maden suyu’, Arifegazili Köyü Karaosman deresi mevkii ve Çayan Köyü Akkızdağ mevkiinde ‘Prit’ madeni bulunduğu tespit edilmiştir.
      3. Tuz: Sungurlu yöresi önemli oranda Tuzlusu kaynağına ve bu kaynaklar üzerinde kurulmuş tuzlalara sahiptir.
        1. Akçakoyunlu Tuzlası
          Akçakoyunlu köyünün 6700 m. Güneyinde, Çerikli istasyonuna 24 km. Mesafededir. Deniz seviyesinden ortalama 700 m. Yükseklikte bulunur. Tuzlu su kaynağı, tuz yataklarının yıkanmasıyla oluşmaktadır. Yılda 180 gün faal olan tuzlada senelik üretim 900-1000 tondur. İşçiler Sarıkaya köyü tuzlası ile birlikte dönüşümlü olarak çalışmaktaydılar. Bu düzen tuzlaların özelleşmesiyle değişmiştir.
        2. Alibaba Tuzlası
          Tuzla, Sungurlu’nun Alibaba mevkii yakınındadır. Deniz seviyesinden 700 m. Yükseklikte olup, Sungurlu’ya 26 km. mesafededir. Tuzlu su kaynağının yıkanması ile oluşmuştur. 15o tuz oranı ile bol ve verimli bir yer olup debisi 24 kg/dk olarak tespit edilmiştir. Yılda 180 gün faal olan tuzla tabîi buharlaşma metoduyla işletilmektedir. Tuzla halen Tekel Tuz İşletmeleri’ne bağlı olarak işletilmekte ve bu tuzla günümüz idari dağılımında Delice ilçesi sınırlarına dahil edilmiştir.
        3. Boncuk Tuzlası
          Sungurlu ilçesinin Boncuk mevkii yakınlarındadır. Deniz seviyesinden 650 m. yükseklikte bulunur. Sungurlu’ya uzaklığı 30 km’dir. Tekel Tuz İşletmeleri’nce işletilmektedir.
        4. Sarıkaya Tuzlası
          Sarıkaya köyü arazisi içerisinde bulunur. Sungurlu ilçesinin güneyinde ve 18 km. mesafede olup, deniz seviyesinden ortalama 550 m. yüksekliktedir. Tuz yataklarını yıkayan su kaynağının göllerde ( günümüzde 20 olan bu sayı yıllara göre değişim göstermiştir.) depo edilerek tabîi buharlaşma yoluyla tuz elde edilmektedir.Mevsimlik işletilen tuzlada bir dönemde 900-1000 ton tuz elde edilir. 18 Mevsimlik, 4 daimi işçi çalışır ve yılda 180 gün hizmet vermektedir.1985 yılından sonra mevsimlik işçiler daimi kadroya alınmış ve tuzlanın özelleştirilmesiyle birlikte bu işçiler Tekele ait yurdun değişik yörelerinde bulunan işletmelere gönderilmiştir. Bu tuzlada yöredeki diğer tuzlalarda olduğu gibi Hititler döneminde kullanıldığı rivayet edilir.

Kaynakça: Sungurlu Kitabı – İsmail Uçakçı